Малоритский районный исполнительный комитет

Малоритский районный исполнительный комитет
Главная // 80 лет освобождения территории Беларуси от немецко-фашистских захватчиков

Успаміны Аляксея Віктаравіча Крываблоцкага пра мінулую вайну – боль у сэрцы

19/04/2024 12:08

 


Адна з самых трагічных старонак у гісторыі чалавецтва – фашысцкія канцэнтрацыйныя лагеры ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Асвенцым, Бухенвальд, Майданек, Заксенхаўзен, Дахау, Маутхаўзен, Равенсбрук, Трэблінка, Трасцянец, Азарычы… Праз іх прайшлі мільёны ні ў чым не павінных людзей, большасць з якіх загінула ў страшных пакутах.  Вязні фашысцкіх канцлагераў паміралі ад холаду, голаду, хвароб, катаванняў. Цяжка ўсведамляць, што праз гэта давялося разам з дарослымі прайсці і дзецям. Боль ваеннага часу ў тых, каму пашчасціла выжыць, застаўся ў сэрцах назаўсёды.

Пра мінулае ліхалецце не можа забыць і 88-гадовы старшыня раённай арганізацыі Беларускай асацыяцыі былых непаўналетніх вязняў фашызму маларытчанін Аляксей Крываблоцкі. Памяць мужчыны ніяк не адпускае жах­лівыя падзеі Другой сусветнай вайны. Нішто не можа іх сцерці.

Аляксей Крываблоцкі нара­дзіўся і вырас у Маларыце. Яго бацькі выхоўвалі  чатырнаццаць дзяцей: сямёра сыноў і столькі ж дачок. На жаль, з вялікай сям’і Крываблоцкіх жывымі засталіся і выраслі толькі дзевяць дзяцей. У 1940 годзе маці Аляксея нарадзіла тройню. Калі пачалася вайна, яна кінулася ў лес ратаваць дзяцей. Там і маці, і малыя браты Аляксея прастудзіліся і сталі паміраць адзін за адным. Пасля не стала і маці.

У пачатку вайны Фёдар, старэйшы брат Аляксея, пайшоў у партызаны. Неяк ён сказаў бацьку, што ўсёй сям’і тэрмінова трэба ісці да партызан, бо заставацца ў Маларыце небяспечна. З бацькам у вёску Галёўку, вакол якой у лясах базіраваўся партызанскі атрад, таксама сабра­ліся старэйшая сястра Вера, меншы брат  Мікалай і Аляксей. Недалёка ад Крываблоцкіх жыў паштальён Красоўскі. Ён убачыў, што сям’я Крываблоцкіх некуды накіроўваецца, і паведаміў немцам. Два аўтаматчыкі хутка перапынілі бацьку з дзецьмі. Мужчына ўцёк бы ад немцаў, але разумеў, што можа страціць дзяцей, таму рызыкаваць не стаў.

– Выбраўшы зручны момант, мы, дзеці, схаваліся, – успамінае Аляксей  Віктаравіч. – Бацьку некуды павялі. Ужо вечарам да нас прыйшоў паштальён і сказаў, каб мы тэрмінова ішлі ў камендатуру вызваляць бацьку. У камендатуры брата Мікалая (7 гадоў), мяне (9 гадоў) і сястру Веру (14 гадоў) немцы затрымалі і разам з бацькам накіравалі на чыгуначную станцыю, пасадзілі ў эшалон. Нас павезлі ў невядомым накірунку. Мы апынуліся ў горадзе Чэнстахова, што на поўдні Польшчы, а затым у Кёльне ў канц­лагеры. Там мы знаходзіліся амаль тры месяцы. Тых мужчын і жанчын, хто быў з дзецьмі, немцы размясцілі ў асобным месцы ў лагеры. Потым прыехала шэсць машын, нас пагрузілі і зноў павезлі. Так мы апынуліся ў горадзе Хахенбург, дзе быў працоўны лагер. Бацька стаў працаваць у чыгуначным сартавальным дэпо.

У сакавіку 1945 года, як успа­мінае Аляксей Віктаравіч, немцы ўсіх палонных сагналі ў адну калону, каб, як стала вядома, пешшу накіраваць у глыб Германіі. Ішлі шмат часу амаль без адпачынку, балелі ногі ад хады, хацелася есці і піць. Фашысты людзей зусім не кармілі. Аднак бацька Алексея неяк здолеў насушыць трохі сухароў, калі працаваў у дэпо. Калону палонных суправаджалі пажылыя немцы. Узважыўшы ўсе «за» і «супраць»,  дарослыя вырашылі дзейнічаць. Чатыры сям’і распрацавалі план уцёкаў. Вечарам, выбраўшы зручны момант, з усёй сілы пабеглі да лесу. Услед данеслася некалькі аўтаматных чэргаў… Апынуліся “бежанцы” ў нейкім населеным пункце. Вырашылі зайсці да мясцовага бургамістра прасіцца на работу.

– Тры сям’і, у якіх дзеці былі старэйшымі за нас, забралі адразу, а наша засталася незапатрабаванай, – расказвае Аляксей Крываблоцкі. – Аднак неўзабаве прыехалі і за намі. Мы апынуліся ў прыгожым і вялікім маёнтку, які належыў барону фон Генчэн у невялікім горадзе Вельда. Бацька стаў працаваць па гаспадарцы. Я і брат Мікалай збіралі ў кошыкі каменне і выносілі яго на край поля. Сястра Вера дапамагала на кухні.

У чэрвені 1945 года прыйшло вызваленне: у маёнтку з’явіліся амерыканскія салдаты. Яны пра­панавалі нам зрабіць выбар: застацца ў Германіі, паехаць у Амерыку і Канаду ці вяртацца ў СССР. Бацька Аляксея вырашыў вярнуцца ў Маларыту, паколькі там засталося тры дачкі і два сыны.

У 1950-я гады ў краіне право­дзілася агітацыя моладзі паступаць у школы фабрычна-заводскага навучання. Такое жаданне ўзнікла і ў Аляксея, але для ажыццяўлення задуманага яму не хапала гадоў. Юнак вырашыў сабе набавіць два гады. Дакументаў пасля вайны не захавалася, таму пашпарт атрымаў хутка. Вучыцца на будаўніка паехаў у Ленінград. Пасля там жа два гады працаваў маляром-тынкоўшчыкам на заводзе “Электрасіла”.

Старэйшыя браты Аляксея тады ўжо працавалі ў Данецку шах­цёрамі.  Яны і пераманілі юнака да сябе. Аляксей прыехаў у Данецк і паступіў вучыцца ў горна-прамысловае вучылішча. Пасля ўладкаваўся на працу ў шахту, а ў 1954 годзе быў прызваны на службу ў армію. Падчас прахо­джання медкамісіі папрасіў, каб на тэрміновую службу накіравалі яго на Далёкі Усход. Так трапіў у горад Савецкая Гавань Хабараўскага краю. Дэмабілізаваўся ў 1957 годзе і вярнуўся ў Маларыту.

– Так атрымалася, што якраз з’ехаліся браты і сёстры, – расказвае Аляксей Віктаравіч. – Яны мяне вырашылі ажаніць з маларытчанкай Верай Максімаўнай Сацюк.

І ажанілі-такі. А затым Аляксей Крываблоцкі з жонкай накіраваліся ў Данбас. Шахцёрам ён працаваў да 1986 года. Як толькі выйшаў на заслужаны адпачынак, вярнуўся на радзіму,  абуладкаваўся на бацькоўскай сядзібе, дзе рос невялічкі яблыневы сад,  потым пабудаваў уласны дом. А пасля вырашыў стаць садоўнікам.

Цяпер сад у Аляксея Крываблоцкага  – адзін з самых вялікіх у Маларыце. На 50 сотках – больш за дзвесце яблынь розных гатункаў, а таксама – грушы, алыча, ажыны, персікі… У свой сад Аляксей Віктаравіч укладвае не толькі сілы, але і душу, клапоцячыся аб кожным дрэўцы, як аб родным дзіцяці. У яго садзе ёсць яблыня, якой, напэўна, ужо 80 гадоў, і яна яшчэ родзіць яблыкі.

Сад для Аляксея Крываблоцкага – больш, чым проста занятак для душы. Гэта цяпер лад жыцця. Сад сілкуе, надае моцы, падтрымлівае, суцяшае.  У ім Аляксей Віктаравіч адчувае сябе маладым і дужым, часта думае пра сваіх дачок Тамару і Алену, чатырох унукаў і чатырох праўнукаў. У шчаслівыя імгненні жыцця часам урываюцца ўспаміны пра мінулую вайну. Як калючыя асколкі, яны па-ранейшаму глыбока і балюча раняць душу, прымушаюць зноў і зноў вярнуцца ў пару ваеннага ліхалецця.

– Дзякуй Богу, сёння мы  жывём мірна і шчасліва, – гаворыць Аляксей Крываблоцкі. – Аднак не трэба забываць гісторыю, варта помніць, якой цаной заваяваны мір на нашай зямлі, берагчы яго і не дапусціць паўтарэння трагічных падзей, якія выпалі на лёс майго пакалення.

 

К списку новостей

Полезные ссылки